Vorige pagina ↵

Dit is de laatste column die is overgenomen uit de vorige website. De komende tijd worden de voorgaande ook geplaatst. Natuurlijk krijgen nieuwe columns de eerste plek.

                       Ben jij het, ik?

“Kom nou maar”, had hij gezegd: “We zien wel wat er gebeurt”. En zo was het gegaan .. vanzelf, volkomen vrijwillig, onvoorwaardelijk eigenlijk.
Het had zich voorgedaan, spontaan, alsof het te gebeuren stond.
Waarom? Daarom!
Even was er niks en toen kantelde er iets, heel definitief

“Kom nou maar”, had zij gezegd: “We zien wel wat er gebeurt”. En zo was het gegaan .. vanzelf, volkomen vrijwillig, onvoorwaardelijk eigenlijk.
Het had zich voorgedaan, spontaan, alsof het te gebeuren stond.
Waarom? Daarom!
Even was er niks en toen kantelde er iets, heel definitief ..

Wat gebeurt jou, als je dit leest?
En nu met deze vraag?
Mag ik raden?

Even had het verhaaltje je aandacht, toen de zinnen zich herhaalden, wilde je nog wel even meegaan in ’t verschil .. maar met die vragen ben je er echt en onmiddellijk uit. Ze hebben je buitenstaander gemaakt, net als voor je begon, maar toch even anders. Bewuster?
Wil je eigenlijk nog wel door met lezen?
Het wordt wel echt een keuze nu..

Waar ga je eigenlijk op in? Dat ergens inkomen, van buiten naar binnen gaan, er zit iets van spanning in. Een aarzeling in het afstemmen. In afwegen en overwegen of je ertoe aangetrokken voelt.
Het moet niet ongemakkelijk worden, de invloedssfeer ontspannen houden, vrijblijvend, vrijwillig. Je was je daar minder mee bezig. Nu wel en .. weer definitief. Het voelt als je laten overhalen, je eigen wil volgen in de rek naar iets buiten jezelf.

“Kom nou”, riepen ze. En je dacht verder niet na: “We zien wel wat er gebeurt”.
Waarom? Daarom!
Zo ging het meestal .. vanzelf, volkomen vrijwillig, onvoorwaardelijk eigenlijk.
Het deed zich voor, spontaan, alsof het te gebeuren stond. Iets dat in zwang was.

Even was er niks en toen .. er kantelde iets, heel definitief ..

Ik weet nog, derde klas middelbare school. De leraar Duits leest elke les een hoofdstuk uit ‘Kai aus der Kiste’ * voor. Een fantastisch verhaal waar we ademloos naar luisterden.
Voordat hij vervolgens het boek met een klap dichtsloeg voor de rest van het uur, keek hij ieder van ons heel even, maar indringend persoonlijk aan en besloot dan met de zin: “Denk erom.. straks staat de klok stil.. “. Met de zindering in die laatste woorden, werd de stemming er nog ademlozer op .. Daarna werd het ‘Schwere Wörter’ leren en vervoegingen stampen. Stomme les verder dus.

Ik weet dat elk kind een dichter is. Elk spelend kind neemt het eigen spel buitengewoon serieus. Het gaat in op wat er op ‘m af komt. Het gaat op in wat er in ‘m opkomt. Je voelt de oprechte en daadwerkelijke kracht ervan, de zuivere samenhang erin. Ervaart een kind die zuiverheid niet, dan is het “niet eerlijk!“
Of ze gieren ‘t uit van de pret. Gevoelservaringen die ze weten uit te wisselen met ‘erewoord waar!’ Echt wel!

Wie identificeert zich met wie in zulk samenspel? Onze kinderen spelen nog. Als ik ernaar kijk, stem ik als vanzelfsprekend mijn houding erop af. Hoeveel ouder ook, groter ben ik zeker niet. Ik geniet ondubbelzinnig van hun fantasieën, de onwillekeurige spontaniteit erin. Het lijkt of ik er onmiddellijk aan moet gehoorzamen. Het brengt een impuls, een fysieke herinnering op gang. Een drang die voortvloeit uit een onderbewuste bron die in me huist. Alle formaliteit valt weg. Ik neem ze bloedserieus, tegelijkertijd maakt een accute speelsheid zich van mij meester.
Een onvoorwaardelijke houding in die verhouding. In het Engels zeggen ze dat mooi: ‘it does n’t play act.’ Ik verlies me erin. En als ik dat niet doe, een spelletje speel, voel ik me beschaamd.

Van jongs af aan is de grootste constante in mijn leven, het gevoel dat het bestaan dat we delen ‘niet klopt’ met zoals ‘we leven willen’. Altijd heb ik gezocht naar ‘ander drama’, ‘andere regels’, ander werk ernaast: Het kan anders.* Een rusteloze onvrede die me steeds weer wist te motiveren en vorm gaf aan een benieuwde vraag: hoe nu?. Soms is die onvrede aangenaam. Zo niet dan splitst ‘ie in de vraag: zit die in mij, om me heen of in beide? Aankomen in een vertrek .. Adem ruimte in, adem tijd uit .. Na de kunstopleiding ben ik niet voor niks agogie gaan studeren. Een mens is ondoorgrondelijk stelt de filosoof Alain Badiou. Kwam ik toen al in aanraking met zijn filosofie? Of kreeg ik ‘m in ‘t vizier tijdens de lessen met mijn eigen studenten? In ieder geval duikt ‘ie van begin af aan steeds weer opnieuw op. Of duik ik ‘m op? Een Magical Mystery Tour *. Ik moest maar eens wat gaan schijven over zijn gedachtegoed.

aangenomen “ik ben het’
op de vraag wie daar is
wat is de aard van dit het?
dat waar het op aan komt
een kei niet een ding is,
wel een baksteen een voorwerp?
de geruststelling dat ik niet
kom moorden?
de deur die in het slot valt
maar zo mooi het houdt?
dat de deur die in het slot valt
eigen is en niet een ander

VOETNOTEN
* banner: kinderen tijdens Weg van kunst 2006 bij de installatie ‘vanzelfsprekend’ door work#art

* ‘Ben jij het, ik?‘ is de titel van een gedicht van Kees Ouwens uit 2004 in de gelijknamige dichtbundel, die na zijn overlijden in 2005 is uitgekomen bij Meulenhoff – Amsterdam. In een recensie in Awater Jaargang 5 (2006) onder de titel Eindelijk een ander [p. 34 en 35] citeert Bas Belleman hem: “‘mijn intelligentie is al even gevoelig als mijn ziel,’ schreef Kees Ouwens (1944-2004) in zijn debuut Arcadia. In zijn nagelaten gedichten, zien we dat daar in de loop der jaren weinig verandering in kwam: ‘woelingen uit mijn geest afkomstig maakten op mijn hart/ jacht’. En in een ander gedicht: ‘twee trappen af snelt het bewuste zijn, de een/ in de ander, de dubbelganger in de eenling.’ Het is kenmerkend voor Ouwens. In zijn gedichten komen rede en gevoel, verstand en intuïtie, taal en emotie regelmatig terug als tegenstellingen die in één persoon samenkomen en zelfs soortgelijk zijn. Beide zijn even gevoelig. Het zijn dubbelgangers. Ze komen samen in de ‘eenling’. Het zijn lang niet de enige tegenstellingen waar de gevoelige intelligentie van Ouwens zijn tanden op stukbijt. God en de wereld, God en de ik-figuur, zelfs Sjonnie en Anita komen als zodanig langs. Alle tegenstellingen zijn eigenlijk kanten van hetzelfde, lijkt Ouwens te zeggen.” Aan het slot van het blog het eerste deel van het gedicht waaraan bundel en blog hun titel ontlenen. In ‘Ben jij het, ik?’ is de dichtersziel nog springlevend. Hij laat daarmee een testament na dat nog lang door zal werken.

* ‘Kai aus der Kiste’, een fantastisch verhaal, geschreven door Wolf Durian (pseud. van Walther Wolfgang Bechtle.) in 1926. Link

* Magical Mystery Tour is een album van The Beatles met veel psychedelische muziek. Opgenomen midden 1967 en uitgebracht aan het eind van dat jaar. Rond die tijd verbleef ik in Duitsland in een uitwisseling. Alle gelegenheid dus om de plaat / platen grijs te draaien, binnen de sferen als bedoeld. Zo draaiden we de plaat vanuit het centrum ook altijd even een stukje andersom en meenden we de tekst te horen:There must be another way, There must be another way ..